Στο Υπόγειο της Ρίτας, του Χάρη και του Πάνου

Τι είναι άραγε αυτό που ώθησε μια σπουδαία ποιήτρια που ζούσε στην Αθήνα να αποκαλέσει «εγγόνι της» ενά μωρό που γεννήθηκε το 1980 σε μια επαρχιακή πόλη της Βόρειας Ελλάδας και που μόνο σε φωτογραφία είχε δει; Υποθέτω το δέσιμο που είχε με τους γονείς του μωρού που την αποκαλούσαν «ψυχούλα». Εκείνο το δέσιμο των ανθρώπων που αντί να νομίζουν ότι είναι ανώτεροι από τους υπόλοιπους, ξέρουν απλώς ποιες αξίες τους ενώνουν. Το δέσιμο όσων δεν ταιριάζουν στις συμβάσεις. Αλλά και το δέσιμο εκείνων που βλέπουν τον κόσμο με την ευαίσθητη ματιά του δημιουργού. Η Ρίτα Μπούμη-Παπά ήταν ένας τέτοιος άνθρωπος που τον κόσμο τον έβλεπε και τον ονειρευόταν αλλιώτικο απ΄ ό,τι ήταν. Αν και κατατάσεται στους ποιητές του Μεσοπολέμου, η ποίησή της φαντάζει διαχρονικά οικεία για τον λυρισμό της και στέκει πρωτοποριακή για το κριτικό της λόγο. Μέσα από το έργο της γεννημένης στη Σύρο το 1906 ποιήτριας ερχόμαστε σε άμεση επαφή με τη Φύση αλλά και τη φύση του ανθρώπου. Η εικονοπλασία της χαϊδεύει τις αισθήσεις μας και κάνει τους ήχους γύρω μας να ακούγονται πιο τρυφεροί. Είναι, όμως, αυτές οι αισθήσεις που επαναστατούν όταν πίσω από τους ήχους η ποιήτρια ξεδιπλώνει τα άσχημα του κόσμου που παραλάσσονται και φτάνουν ως τις μέρες μας. Τα Χίλια Σκοτωμένα Κορίτσια, έργο της Ρίτας για τα κορίτσια που χάθηκαν άδικα στον Εμφύλιο, θα μπορούσαν να είναι τα κορίτσια εκείνα που σήμερα διεκδικούν ισότητα και αξιοπρέπεια ενάντια στις υποθήκες του μέλλοντος και τα φαντάσματα του παρελθόντος.

 

 

Η Ρίτα έφυγε από τη ζωή το 1984. Έμειναν τα ποίηματα. Οι αδελφοί Κατσιμίχα μελοποίησαν το «Υπόγειο», που περιλήφθηκε στο πρώτο άλμπουμ τους «Ζεστά Ποτά», το οποίο κυκλοφόρησε την επόμενη χρονιά και του οποίου την παραγωγή έκανε ο Μανώλης Ρασούλης. Στο κλειστοφοβικό Υπόγειο της Ρίτας, του Χάρη και του Πάνου χώρεσαν πολλά πράγματα. Το ροκ και το λόγιο λαϊκό, ο λυρισμός της μορφής και η φλόγα που τη διαλύει, το φως και το σκοτάδι των πραγμάτων, η απόγνωση και η ελπίδα των ανθρώπων. Στο πρώτο γύρισμα του τραγουδιού μετά την χατζιδακική εισαγωγή, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια εικόνα ολότελα αποκαρδιωτική. «Μεγάλη νυχτερίδα τρέφεται απ’τη νιότη σου». Το σκοτάδι σαν συνώνυμο του κακου παραδοσιακά κατατρώει το φως και τη νιότη που ταυτίζονται με το καλό. Κάποια στιγμή, όμως, έρχεται ο ήλιος, λούζει τους δρόμους και «το μεσημέρι καίει στα ψηλά τα δώματα».

 

Στο «Υπόγειο» την άνοιξη τη φέρνουν ποιητές σαν τον Πολωνό Τσέσλαβ Μίλος που θρηνούν για τον κόσμο που διαλύεται και τους ανθρώπους που τον κοιτάνε άπραγοι. Όπως συμβαίνει και σήμερα. Ο κόσμος διαλύεται και κανείς δεν κάνει τίποτα για να τον σταματήσει. Η νιότη γίνεται τροφή για μια μεγάλη, αχόρταγη νυχτερίδα. Είναι άνοιξη και παρόλο που ο ήλιος λούζει τους δρόμους, αυτοί μοιάζουν πιο μαύροι από ποτέ. Την ίδια χρονιά που βγήκε το τραγούδι των Κατσιμιχαίων, το 1985, ο ποιητής που φέρνει την άνοιξη στο Υπόγειο της Ρίτας έδωσε συνέντευξη στο New York Review of Books για την ελευθερία και την ποίηση. Στα λόγια του φάνηκε η αγωνία του για την αδιάφορη στάση του δυτικού ανθρώπου απέναντι σε βασικές αξίες. «Αν ο μηδενισμός, όπως λέει ο Νίτσε, συνίσταται στην απώλεια της μνήμης, η ανάκτησή της είναι όπλο ενάντια στο μηδενισμό».

 

 

Είναι αυτό ακριβώς που μάς δένει με την φωνή του «Υπογείου», φωνή που δεν μηδενίζει, δεν αρνείται να θυμάται. Η γυναίκα του «Υπογείου» είναι πιστή στις αναμνήσεις της και κρατάει μέσα της την ποίηση. «Έχει ένα χαμόγελο από μαργαριτάρια» που της το ταίριασαν ψαράδες Σικελοί. Η γυναίκα αυτή είναι οικεία σε όσους ξέρουν πως στην ανάγκη να κρατηθούμε ζωντανοί είμαστε όλοι ίσοι και πως το υπόγειο δεν ταιριάζει σε ελεύθερους ανθρώπους. «Ψάξε και βρες το πριν σε κλείσει η νύχτα σε ένα υπόγειο βαθύτερο από τούτο». Η γυναίκα αυτή εκφράζει την ελπίδα να κρατηθούμε ζωντανοί. Να μην μπει κανείς στο υπόγειο κάτω απ' τη γή. Να είμαστε όλοι ίσοι πάνω στη γη. Όπως πίστευε η Ρίτα κι όπως ξέρουν να τραγουδούν οι ποιητές.

 

Δεν έχουν χαθεί όλα. Υπάρχει ελπίδα. Και αυτό είναι που δένει τους ανθρώπους ακόμα κι όταν έχει μείνει μόνο το χνάρι από το άστρο τους. Ακόμα και στο πιο σκοτεινό υπόγειο, η ποίηση της Ρίτας Μπούμη-Παπά αφήνει στίχους γεμάτους ζωή. Και με λίγη καλή τύχη, λίγη αστερόσκονη στους ώμους του μωρού που αποκαλούσε «εγγόνι» της.

 

http://anotherpair.blogspot.com

Deprecated: Function strftime() is deprecated in /home/mystery/public_html/scripts/functions.php on line 373

Deprecated: Function strftime() is deprecated in /home/mystery/public_html/scripts/functions.php on line 374